تاكنون از مسئوليت اجتماعي، تعريف هاي مختلفي ارائه شده است كه يكي از مهم ترين آنها، عبارت است از انجام كليه تعهدات قانوني، حرفه اي و تجاري مديران شركت ها، به طوري كه بتوانند محصولات و خدمات با كيفيت به قيمت معقول به بازار ارائه كنند. همچنين شركت ها با توجه به مسئوليت اجتماعي شان بايد محصولات و خدمات سالم، به قيمت معقول به جامعه ارائه كنند و در اين مسير، حقوق مصرف كنندگان را نيز به نحوه مطلوب رعايت كنند .هر يك از دانشمندان از مسئوليت اجتماعي برداشت هاي متفاوتي داشته اند كه به برخي از آنها اشاره مي شود:

1- گريفين و بارني در كتاب مسئوليت اجتماعي بيان مي كنند: مسئوليت اجتماعي مجموعه وظايف و تعهداتي است كه سازمان بايستي» در حفظ و مراقبت و كمك به جامعه اي كه در آن فعاليت مي كند انجام دهد«. (گريفين و بارني، 1992)

2- درك فرنج و هينر ساورد در كتاب فرهنگ مديريت اظهار مي دارند» : مسئوليت اجتماعي وظيفه اي است بر عهده مؤسسات خصوصي، به اين معنا كه تأثير سوئي بر زندگي اجتماعي كه در آن كار مي كنند نگذارند، براي مثال آلوده نكردن محيط، تبعيض قائل نشدن در استخدام، نپرداختن به فعاليت هاي غير اخلاقي و مطلع كردن مصرف كننده از كيفيت محصولات. (فرنج و ساورد، 1372)

3- ريچارد رابينسون در كتاب مديريت مي نويسد: مسئوليت اجتماعي يكي از وظايف و تعهدات سازمان در جهت بهره مند ساختن جامعه است، به نحوي كه هدف اوليه سازمان يعني حداكثر كردن سود را صورتي متعالي ببخشد.

4- ساموئل سترو و مكس داگلاس در كتاب تجارت مي گويند: »مسئوليت اجتماعي از تعهدات مديريت است كه علاوه بر حفظ و گسترش منافع سازمان، در جهت رفاه عمومي جامعه نيز انجام مي گيرد. (سترو و داگلاس، 1987)

5- مهدي ايران نژاد در كتاب مسئوليت هاي اخلاقي و اجتماعي مديريت، چنين تعريفي را ارائه مي دهد: مسئوليت اجتماعي، تعهد تصميم گيران براي اقداماتي است كه به طور كلي علاوه بر تأمين منافع خودشان، موجبات بهبود رفاه جامعه را فراهم مي آورد. در اين تعريف، عناصري چند وجود دارد : اولاً، مسئوليت اجتماعي يك تعهد است كه مؤسسات بايد در قبال آن پاسخگو باشند. ثانياً، مؤسسات مسئولند كه از آلوده كردن محيط زيست، اعمال تبعيض در امور استخدامي، بي توجهي به تأمين نيازهاي كاركنان خود، توليد كردن محصولات زيان آور و نظائر آن كه به سلامت جامعه لطمه مي زند، بپرهيزند. سرانجام، سازمان ها بايد با اختصاص منابع مالي، در بهبود رفاه اجتماعي مورد قبول اكثريت جامعه بكوشند. اين قبيل اقدامات عبارتند از :كمك به فرهنگ كشور و مؤسسات فرهنگي و بهبود كيفت زندگي. (ايران نژاد،1371 ). به طور خلاصه، سازمان هاي سرآمد بايد تعهدات خود را به مسئوليت اجتماعي از طريق ارزش هاي خويش ابراز دارند و اطمينان حاصل كنند كه اين تعهدات در سراسر سازمان جاري مي شوند. تعهد به اجراي اصول بنيادي مسئوليت اجتماعي ، اطمينان را در سطح بالايي در طرف هاي ذي نفع به وجود مي آورد و آنها را حفظ مي كند، زيرا آنها رويكردي بسيار اخلاقي را در برابر اقدامات روزانه و طرح هاي آينده خود بر مي گزينند .طرف هاي مزبور مسئوليت هاي اجتماعي و بوم شناختي پايداري را هم در حال حاضر و هم در آينده مد نظر قرار داده و آنها را فعالانه ترويج و ترغيب مي كنند. اين تعهدات آشكار و جامع، به طرف هاي ذي نفع اطمينان مي دهد كه آنها انتظارات و مقررات جوامعي را كه از لحاظ محلي و جهاني بر آنها تأثير مي گذارند، تحقق مي بخشند يا حتي از آن هم فراتر مي روند. به دليل آگاهي از مسئوليت هاي خود در برابر جوامع حاضر و آتي، علاوه بر مديريت ريسك، فرصت هايي را جستجو و ترغيب مي كنند كه پروژه هاي سودمند را همراه با جامعه اجرا كنند و دقت مي كنند تا هرگونه عواقب نامطلوب را به حداقل برسانند.

تعاريف و اصطلاحات مترادف بسياري براي مسئوليت اجتماعي سازمان وجود دارد. در ميان اين تعاريف متعدد، ويژگي هاي مشتركي وجود دارند كه عبارتند از) : امامي،1385: 1-2 )

1- برآوردن نيازهاي ذي نفعان موجود بدون لطمه زدن به توانايي نسل هاي آينده در برآوردن نيازهاي خود.

2- انتخاب مسئوليت اجتماعي سازمان به طور داوطلبانه به جاي الزام قانوني، زيرا در طولاني مدت به نفع سازمان خواهد بود.

3- ادغام خط مشي هاي اجتماعي، زيست محيطي و اقتصادي در فعاليت هاي روزمره.

4- پذيرفتن مسئوليت اجتماعي سازمان به منزله فعاليت محوري كه در راهبرد مديريتي سازمان لحاظ شده باشد.

تركيب مسئوليت هاي اجتماعي نزد متفكران، معاني مختلف دارد .

سرتو^[1] و گراف^[2]، مسئوليت اجتماعي سازمان را »تعهد و تكليف مديريت به انجام كارهايي كه حافظ و ارتقاء دهنده رفاه جامعه و علايق سازمان باشد «تعريف كرده اند. (اميني، 1387: 1)

كنت هاتن و ماري هاتن، مسئوليت اجتماعي سازمان را از منظر ذي نفعان سازمان تعريف كرده اند» بحث مسئوليت هاي اجتماعي سازمان ها زماني مطرح مي شود كه در مديريت ذي نفعان سازمان خللي وارد شده باشد. بي توجهي سازمان به ذي نفع خارجي، سبب بروز پيامدهاي ناگوار براي مصرف كننده كالاي آن سازمان مي شود و به اين ترتيب، حريم و مرز جامعه شكسته مي شود. در نتيجه مسئوليت اجتماعي، مسئوليت مدير آينده نگر است«.

مسئوليت اجتماعي سازماني عبارت است از تعهد سازمان ها به عنوان نهادهاي اجتماعي به معناي وسيع آن، درباره رعايت رفتار اخلاقي .براساس مسئوليت اجتماعي سازماني ، مديران يعني كساني كه تصميمات شان رفتار سازمان را هدايت مي كنند، بايد مطمئن باشند چارچوب اخلاقي آنها در كل سازمان تعميم يابد. مديران بايد نقش الگو را براي تمامي اعضاي سازمان داشته باشند. آنان بايد متعهد شوند كه سازمان هم در جهت افزايش بهره وري و هم اهداف مربوط به مسئوليت اجتماعي سازمان گام برمي دارد. (شيخ،1379: 1-9)

سازمان هاي امروزي با افزايش مسئوليت اجتماعي در قبال تصميمات مواجه هستند. با توجه به تعاريف بالا، منظور از مسئوليت اجتماعي اين است كه سازمان ها تأثير عمده اي بر سيستم اجتماعي دارند. امروزه مسئوليت اجتماعي سازمان ها در جامعه مفهومي وسيع تر از فعاليت هاي گذشته دارد. مسئوليت اجتماعي در مفهوم نوين را مي توان به اشكال زير تعريف كرد. )خليلي و يقين لو،1384: 1-14)

1- مسئوليت اجتماعي، برنامه و ابزاري است براي گفتمان بخش اقتصاد، سياست و جامعه با هدف ايجاد و ارتقاء اعتماد عمومي به سرمايه گذاران و بنگاه هاي اقتصادي آنان.

2- مسئوليت اجتماعي، روشي است در مديريت اقتصادي براي توانمند كردن بنگاه و ايجاد رشد و توسعه پايدار در سه بعد اقتصاد، محيط زيست و اجتماع.

3- مسئوليت اجتماعي، ايجاد فرصت براي بنگاه هاي اقتصادي است تا بتوانند مطالبي را كه براي آنها از درجه اهميت زيادي برخوردار است، در جامعه مطرح كنند.

4- مسئوليت اجتماعي باعث ايجاد باور در بنگاه ها مي شود كه خود را عضوي مسئول در جامعه بدانند.

امروزه سازمان ها بيش از گذشته، به اهميت مسئوليت اجتماعي خود پي برده اند. لذا سازمان هاي جهاني، نهادهاي مدني و نظارت مردمي بايد همچنان در جهت ارتقاء مردم سالاري با رعايت حقوق انساني، براي توسعه، رشد و ارتقاء استانداردهاي زندگي و رفاه عمومي كوشا باشند.