عنوان: مبانی نظری و پیشینه تحقیق هوش هیجانی

فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 35

هیجانها یکی از اجزای اساسی زندگی روانی انسان است. لویس و هاویلند[1](2000) هيجانرانخستينعلتايجادكنندۀشناخت،تصميم وعملمي­دانند،موضوعيكهمي­توانددرحلو پديدآييمشكلاتو تجارببينفرديودرونفردي،نقشيبي بديلداشتهباشد.

خشم، انزجار، اضطراب، خوشحالی وغیره تنها جزیی از احساسات و هیجاناتی هستند که انسانها ممکن است در شرایط معین آنها را تجربه کنند.گاهی ممکن است هیجانها به صورت آشکار بروز نکنند. تجربه­های هیجانی برای افراد، اطلاعاتی درباره خود و محیط شان فراهم می­کند، به صورتی که با آن تعامل پیدا کرده و انطباق می­یابند. همه اشکال تجربه هیجانی، از عواطف خالص و اساسی تا هیجانهای متمرکز بر احساسات پیچیده، حاصل معانی ذهنی هستند (رجایی، نجات و هاشمیان، 1385).

مفهوم هوش هیجانی را اولین بار پاپن^[3] (1984) در رسالۀ خود که به چاپ نرسید بکار برد و چند سال بعد سالووی و مایر آن را در مجامع علمی مفهوم سازی نمودند این نوع از مفهوم هوش در سالهای اخیر در هر دو زمینه علمی و کاربردی توجهات زیادی را به خود اختصاص داده است. چرنیس^[4] اعتقاد دارد هر چند اصطلاح هوش هیجانی به طور مستقیم مورد استفاده قرار نگرفته است، اما تاریخچه طولانی از تلاش در جهت کمک به بهبود هوش هیجانی و قابلیت های اجتماعی و هیجانی کارکنان وجود دارد (نقل از بار آن[5]، 2000).

با این وجود می­توان گفت که از لحاظ تاریخی هوش هیجانی مفهوم جدیدی است که در سال­های اخیر مطرح شده و درمقابل هوش شناختی^[6] به کار می­رود. این نوع هوش در واقع یک هوش غیرشناختی است که ریشه در مفهوم هوش اجتماعی دارد و برای اولین بار توسط ثرندایک^[7] (1920) مطرح شد به عقیده وی هوش هیجانی توانایی مهم و مدیریت انسانها برای عمل به شیوه­ای خردمندانه در روابط انسانی است. او رفتار هوشمندانه را شامل هوش عینی (مهارت ساختن و بکار بردن ابزار و وسایل)، هوش انتزاعی (توانایی کاربرد کلمات،اعداد و اصول علمی) و هوش اجتماعی(شناخت افراد و توانایی عمل خلاقانه در روابط انسانی) می­دانست (نقل از گلمن[8]، 1995).

از سال 1920 تا 1990 پژوهش در زمینه هوش اجتماعی، دست خوش تحول بوده است و دیدگاه­های مختلفی بوجود آمده که هوش اجتماعی را به عنوان توانایی ارتباط با دیگران، دانش میان فردی، توانایی قضاوت درست درباره احساسات، خلق­ها و انگیزه­های دیگران، عملکرد اجتماعی مؤثر و مهارت رمز گشایی نمادهای غیر کلامی تعریف کرده­اند. در اوایل 1980 پژوهشگران به مفهوم سازی نظام­مند ایده هوش عاطفی دست زده­اند. مشهورترین آنها مفهوم هوش­های درون و بین فردی گاردنر^[9](1983) و مطالعات استینر(1984) در زمینه سواد عاطفی بود که سنگ بنای واژه­ای شد که سالوی و مایر[10] در سال 1989 تا 1990 آن را هوش عاطفی نامیدند(هادی زاده مقدم، فرجیان، 1387).

سالوی و مایر (1990) از جمله اولین افرادی بودند که هوش هیجانی را بعنوان زیرمجموعه­ای از هوش اجتماعی تعریف کردند که شامل توانایی کنترل احساسات و هیجانات خویش و دیگران، تشخیص احساسات و هیجان­ها در خود و دیگران و استفاده از این اطلاعات برای هدایت تفکر و اقدامات خود فرد است ( نقل از دهکردی، 1386).

یکی از افراد تأثیر گذار درحوزه هوش هیجانی رون بار آن است. او اولین بار در سال 1985 در رساله دکترای خود عبارت ضریب عاطفی را بکار برد (سادات خشوعی،1387). وی مفهوم بهره هیجانی^[11] را مطرح کرد تا براساس آن بتواند روش خود را برای ارزیابی هوش کلی توضیح دهد. او معتقد بود هوش هیجانی توانایی ما در کنار آمدن موفقیت آمیز با دیگران، توأم با احساسات درونی را منعکس می­سازد (نقل از دهکردی، 1386). بار آن نیز هوش هیجانی را شامل مؤلفه­هایی همچون خودآگاهی هیجانی^[12]، خود ابرازی^[13]، حرمت نفس^[14]، خود شکوفایی^[15]، استقلال ،همدلی، مسئولیت پذیری اجتماعی^[16]، روابط بین فردی^[17]، واقع گرایی^[18]، انعطاف پذیری^[19]، حل مسئله^[20]، تحمل فشار روانی^[21]، کنترل تکانش^[22]، خوش بینی^[23] و شادمانی^[24] می­دانست (سادات خشوعی،1387).

امروزه، اصطلاحات و پالایش­های زیادی در ابعاد نظری و پژوهشی حوزۀ هوش هیجانی به عمل آمده و مقیاس­های جدیدی برای اندازه­گیری هوش هیجانی تهیه شده است و پژوهش­های بنیادی­تری در این حوزه انجام گرفته است. در واقع پیچیدگی حوزه هوش هیجانی به این دلیل است که این حوزه دربرگیرنده جنبه­های علمی و نیز جنبه­های عامه پسند آن است.

[1].Lwis & Haviland

[2]. Freeland & Oklahoma

[3]. papen

[4]. Cherniss

[5]. Bar-On

[6]. Cognitive Intelligence

[7]. Thorndike

[8]. Goleman

[9]. Gardner

[10]. Salovey & Mayer

[11]. EQ

[12]. emotional Self-Awareness

[13]. assertiveness

[14]. self- regard

[15]. self-Actualization

[16]. social Responsibility

[17]. interpersonal Relationship

[18]. reality Testing

[19]. flexibility

[20]. problem Solving

[21]. stress Tolerance

[22]. social Responsibility

[23]. optimism

[24]. happiness

فهرست مطالب

هوش هیجانی

تعریف هوش هیجانی

ابعاد هوش هیجانی

مهارتهای هوش هیجانی

هوش هیجانی و بهرۀ هوشی

نظریه­های هوش هیجانی

نظریه­های توانایی

نظریه­های ترکیبی

مدل­های هوش هیجانی

مدل توانایی مایر و سالووی

مدل ترکیبی گلدمن

مدل ترکیبی بار آن

مدل هوش هیجانی دولویکس و هیگس

تقویت هوش هیجانی

رابطه تئوری ذهن و هوش هیجانی

منابع