عنوان پروژه: معماري پُلها در شهرهاي مختلف

فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 137

شرح مختصر:

در ارتباط با شهرهائي كه با رودخانه همراه بوده اند و نقش رودخانه عامل مهمي در حيات آنها داشته است پل مطرح مي شود.اصفهان شهري در كنار رودخانه ي زاينده رود به همراه موقعيت خاص خويش در منطقه پر عبور از قديم تا كنون در ارتباط با رودخانه نقش مهمي را در جهت سازه هاي مختلط با پل داشته است.

يهوديه و جي دو شهر در منطقه اصفهان امروزي به وسيله پل شهرستان به بخش جنوبي رودخانه زاينده رود مرتبط مي شوند.

پل شهرستان داراي چندين اهميت در منطقه به حساب مي آيد در درجه اول تنها راه ارتباطي با بخش جنوبي رودخانه و در درجه بعدي به عنوان مركز كنترل در جهت ورود و خروج اجناس باجگيري شناسائي افرادي كه به منطقه وارد و خارج مي شود.

گفته ميشود كه پلي نيز در قبل از صفويه در منطقه اصفهان ساخته مي شود و اين پل در جاي فعلي پل خواجو قرار داشته است و با طرح اندازي جديد توسط شاه عباس براي شهر اصفهان در جهت تقويت شبكه ارتباطي خويش كه بر مبناي چهار باغ قرار داشته اين پل مسدود مي گردد كه بعدها پل خواجو طراحي مي شود.

البته بايستي توجه داشت كه هنوز پل خواجو در اين زمان طرح نبود و پل عباس آباد پلي كه در اين قسمت قرار داشته مورد توجه بوده است.

بستن پل خواجو به عنوان راه ارتباطي در جهت برگردان شبكه اقتصادي از جهت شرق به غرب بوده است وبعدا” كه قدرت حكومتي صفوي در اصفهان پاي محكم مي كند شاه عباس با ساختن پل خواجو در اين مكان شبكه سازي كالبدي اصفهان را كامل مي سازد.

عاملي ديگري نيز در ساختن پلها در اين شهر مورد توجه بوده و آن بناي اين پلها به صورتي متفاوت از ديگر پلها در كشور. اين عمل به صورت خاصي جامع عمل به خود پوشانيده است.

الف ـ نماي پلها شباهت به كاروانسرا در دوران صفويه دارد و مخصوصا” با توجه به قسمت شاه نشين پل و بر جهان ابتدا و انتهاي اين شباهت بيشتر مي گردد.البته اين شباهت را شايد بايستي در جهت ارتباطات بين شهري مطرح ميگردد و پل همين موقعيت را در دو قسمت رودخانه ايفا مي كند.

ب ـ حجم پلها شبيه به حجم پلهاي اروپايي قرون رنسانس است(فلورانس ـ ونيز) كه در ارتباط با مردم ساخته ميشوند ـ فرم غرفه هائي به عنوان فروش تفريح چايخانه ها و غيره كه پلهاي دوران صفويه نيز شايد در اين جهت تقليد شده باشند ولي به علت موقعيت سوق الجيشي كه پيدا ميكند شاه عباس را از اين تفكر منصرف ميسازد.

اين دو عامل (الف و ب ) با منظر شهري ارتباط خاص بر قرار مي سازند مجموعه بيشه ها ـ رودخانه و بالاخره عمارتي ميان آب حتي در اين مسئله كاربدان جاي مي رسد و مسئله ارتباطي پل در مرحله دوم قرار مي گيرد. دو پل الله ورديخان و خواجو از نظر فني ساختمان نيز در حدي مطرح مي شوند كه صرف نظر از عامل عبوري به عنوان پل مطرح كننده مسئله تقسيم آب تفريح و بالاخره داد و ستد مردم قرار مي گيرند.بخش تقسيم آب پل خواجو شايد با جرا‍‏‎‏‏ٌت بتوان به عنوان يك شاهكار فني ساختماني مطرح ساخت كه امروزه با پيچيدگي فراواني در كيلومتري به چند دورتر صورت مي گيرد. عامل تقسيم آب به همراه ماديها( جويهاي تقسيم به اراضي آب ) در سطح منطقه جز طرحهاي مهندسي و طرح انداز صفوي شيخ بهائي دانست در جمع سازه هاي كالبدي شهر اصفهان به خوبي قدرت حكومتي مشاهده مي گردد كه اين قدرت با سياست خاص برنامه ريزي شهري و با شناخت بر عوامل اقتصادي مردم كه همه چيز را تابع خويش مي كند چگونه قدمت و استحكام خويش را در جامعه اي پايدار ساخته و حتي بعد از انقراض قدرت حكومتي به عنوان استثنا ٌ در تاريخ اين شهر با تمام آن خصوصيات با جزئي تغييرات قدرتهاي حكومتي ديگر باقي و بر جا مي ماند.

مراحل اهميت رودخانه به همراه پلهايش به صورت زير مي توان عنوان كرد:

الف ـ يهوديه قلعه تبرك جي به همراه پل شهرستان پل مارنان.

ب ـ مسجد جامع ميدان كهنه، قلعه تبرك پل شهرستان،پل مارنان.

ج ـ مسجد جامع ميدان نقش جهان، چهار باغ، پل الله ورديخان.

د ـ مسجد جامع ميدان نقش جهان،چهارباغ. پل الله ورديخان،پل مارنان، پل خواجو.

چهار باغ براي شاه عباس در طرح جديد شهري كه عنوان مي كرد اهميت زيادي داشت و در اين جهت بود كه مي خواست اولاٌ قدمت و كشش شاهرگ اقتصادي بازار را از طرف شرق به غرب برگردانيده شود. دوما” با تضعيف اين عامل اقتصادي عامل بعدي يعني پل شهرستان ضعيف مي شد و در نتيجه ديگر آن كنترل هائي كه گذشت مفهومي براي آن پل پيدا نمي كرد و پل الله ورديخان در انتهاي چهار باغ اهميت مي يافت. در جهت تقويت پل الله ورديخان شاه عباس حتي به ايجاد منطقه اي ارمني نشين در زير رودخانة زاينده رود در بخش جنوبي غربي مي كند و عبور و مرور ارامنه از پل الله ورديخان باعثي بر رونق اين پل و شبكه چهارباغ مي گردد.اساس شبكه بندي سازه اصفهان صفوي بر روي بازار از مسجد جامع ميدان نقش جهان خيابان چهارباغ و رودخانه زاينده رود قرار دارد.پل خواجو اهميت خاصي در اين زمان داشته و با ساختن قصري خصوصي در ابتداي آن (قصر ميرزا عليخان ) در واقع عبور و مرور از روي اين پل بسته مي شود.

طرح جامع شهر صفوي اصفهان با در نظر گرفتن عامل آب بعنوان عصاره حيات جامع مطرح شده و با توجه به اين تمام فرمهاي شهري انجام ميگيرند .

طراحي براثر ماديها طراحي كه منشع از سرچشمه اصلي بوم يعني زاينده رود ميگردد . طراحي بر اساس خيابانهاي جديد مانند چهارباغ و چهارباغ صدر كه مجددا” براساس عامل اقتصادي كه بعد ازعامل كشاورزي مرحله قبل بعنوان تجارت زندگي روزمره به همراه بازا رو عبور از پلهائي كه از رودخانه ي زاينده رود مي گذرند و بالاخره خود رود خانه اي زاينده رود با انجام تقسيمات حياتي آب در كننده هائي چون پل خواجو و تفريگاههاي چون پل الله ورديخان مطرح ميشود .

موقعيت امروزي سازه كالبدي شهر اصفهان چيست ؟ چندين پل مجموعهاي مختلف و اهميتها ... پلهاي امروز بر روي زاينده رود كه نقشي در حيات اصفهان بازي ميكنند عبارتند از:

الف ـ پل خواجو

ب ـ پل الله ورديخان

ج ـ پل آذر

د ـ پل فلزي

ه ـ پل وحيد

و ـ پل بزرگمهر

پلهاي آذر ، فلزي ، وحيد با توجه به ابعادشان بايستي جوابگوئي مهمي در حيات اصفهان داشته باشند بخصوص با ممنوعيت كاميون و اتوبوس از پلهاي خواجو و الله ورديخان اما مي بينيم كه چه بي حساب اين سه پل اخير برروي زاينده رود زده شده اند و شايد فقط در مرحله اي پل وحيد بتواند جوابگوي صحيح نياز به شهر بشود .

پل الله روديخان درست در محور مقابل چهارباغ مركز حياتي شهر صفوي اصفهان مطرح ميشود و از طرف ديگر پل خواجو نيز در همين موقعيت را با چهار باغ صدر بازي مي كند در صورتيكه پل آذر مطلقا” درچنين وضعي قرار ندارد و پل فلزي تقريبا به علت كور بودن يكطرفه بودن خيابان منتظري در مقابل خيابان حكيم نظامي عملكرد صحيح خود را ندارد و تنها شايد منهاي پل وحيد با تكميل شبكه اتوبان كمربندي اصفهان در جهت ارتباط با خيابانهاي خيام و وحيد و شريان ارتباطي بين شمال و جنوب كشور از طريق جاده تهران و جاده شيراز و ذوب آهن و شهر كرد مفهومي واقع به خود گيرد .

درجمع مطالب گذشته دقيق به مهم بودن پلهاي الله ورديخان و خواجو از نظر مردم و ارتباطات شهري پي مي بريم و اين بدان معني است كه امروز نيزبا اينكه سه پل جديد بر روي رودخانه شهر موجود هستند ولي اين دو پل نه ازرونق افتاده اند و نه خود را باخته دارند .

فهرست مطالب

مقدمه ۷
تاریخچه پل خواجو ۱۲
تغییر کارکرد پل خواجو ۱۴
تغییرات پل خواجو ۱۶
تزئینات پل خواجو ۱۸
تاریخچه سی و سه چشمه ( الله وردیخان ) ۱۹
تغییر کارکرد سی و سه پل ۲۲
تزئینات سی و سه سه پل ۲۶
تعمیرات سی و سه پل ( الله وردیخان ) ۲۶
پلهای اولیه ۲۸
پل سازی تا عهد هخامنشی ۲۹
پل سازی در عهد آشوریها ۳۰
پل سازی در زمان اورارتوها ۳۳
پل سازی در عهد مادها ۳۴
پل سازی در عهد هخامنشیان ۳۵
پل سازی در عهد اشکانیان ۴۶
پل سازی در عهد ساسانیان ۴۷
پل کوار ۵۰
پل تنگاب ۵۰
پل مورد ۵۰
پل پیرین ۵۰
پل خیر آباد ۵۰
پل های دختر ۵۴
پل سازی در دوران اسلامی ۵۵
الف : تقویت و مرمت طاقها ۵۸
ب.: احداث طاق بر روی پایه های قدیمی ۵۸
پل سازی در قرن چهارم ۵۹
پل سازی در عصر غزنویان ۶۲
پل سازی در دوره سلجوقیان ۶۴
پل سازی در دوره ایلخانیان ۶۷
پل سازی در دوره تیموریان ۶۸
پل سازی در عصر صفوی ۶۹
سی و سه پل ۷۰
پل خاجوا ۷۱
پل جویی ۷۲
۱-راه شمالی ۷۴
الف : جاده کاشان به خوار ( گرمسار فعلی ) ۷۴
ب: راه کاشان به قم ۷۶
ج: راه اصفهان به قزوین ۷۷
۲-راه جنوب غربی ۷۷
۳-راه جنوب ( اصفهان به شیراز و بندر عباس ) ۷۷
۴-راه شرقی ، اصفهان به نایین ۷۸
۵-راههای غربی اصفهان بغداد ۷۸
۶-راه قزوین به همدان و بغداد ۷۹
راه شمالی ۷۹
راه مازندران – گیلان ۸۱
پل سازی در دوره افشاریه ۸۲
پل سازی در دوره زندیه ۸۳
پل سازی در دوره قاجاریه ۸۳
معماری پلها ۸۶
پی سازی یا شالوده ریزی ۸۶
پایه ها ۹۲
طاق دهانه ها ۹۵
فرم طاقها در دهانه پلها ۹۷
۱-طاق هلوچین یابیز ۹۷
الف ـ هلوچین تند ۹۸
ب ـ هلوچین کند ۹۸
ج ـ هلوچین کفته ۹۸
۲-طاقهای تیزه دار ۹۸
الف ـ طاق پنج او هفت ۹۸
ب ـ طاق پنج او هفت تند ۹۹
ج ـ طاق پنج هفت او کند ۹۹
د ـ پنج هفت او کفته ۹۹
۳-طاق چمانه ۹۹
۴-طاق چهار بخش ۹۹
سایر طاقها ۱۰۰
روش اجرای طاقها ۱۰۰
۱-اجرای ضربی ۱۰۰
۲-اجرای رومی ۱۰۱
اجرای طاق چهار بخش ۱۰۱
استفاده از مهار چوبی در طاقها ۱۰۱
کانه یا کنو ۱۰۲
الف ـ کنوهای پنهان ۱۰۳
کنوهای آشکار ۱۰۴
ب ـ میل راهنما ۱۰۵
ج : پشتبند ۱۰۶
جان پناه ۱۰۷
کتیبه ها ۱۰۷
تزئینات ۱۱۱
تاسیسات مربوط به پل ۱۱۳
دیواره سازی ۱۱۴
مصالح ساختمانی پلها ۱۱۴
۱-سنگ ۱۱۴
۱- آجر ۱۱۵
۲-آهک ۱۱۶
۳- ملاط قیر چارو ۱۱۷
۴- ملاطهای گچی ۱۱۷
۵- ساروج ۱۱۷
۶-آهن و سرب ۱۱۸
آسیب پذیری پلها ۱۱۹
الف ) انهدام پلها جهت استفاده از مصالح ساختمانی ۱۲۳
ب) عبور و مرور وسایط نقلیه سنگین ۱۲۳
احداث اتاق ۱۲۴
پل آصف الدوله _ کرج ۱۲۴
پل شاه عباسی محمد آباد _ قزوین ۱۲۵
پل دلاک – قم ۱۲۵
پل هشت چشمه_ سرخ ده ساوه ۱۲۶
پل دودهک _دلیجان ۱۲۷
پل لوشان – لوشان ۱۲۷
پل لاله دشت – کوچصفهان ۱۲۹
پل خشتی _ لنگرود ۱۲۹
پل فرح أباد_ ساری ۱۳۰
پل آجی چای _ تبریز ۱۳۰
پل سنگی – تبریز ۱۳۱
پل ابراهیم آباد – اردبیل ۱۳۲
پل ورسک – فیروز کوه ۱۳۲
فهرست منابع و ماخذ ۱۳۴