عنوان جزوه: تاریخ تفسیر

قالب بندی: word

تعداد صفحات: 318

شرح مختصر:

بسم الله الرحمن الرحيم

درس تاريخ تفسير(1)

جلسه دوم

در جلسه گذشته ما راجع به متن بحثي داشتيم. گام بعدي، فرآيند تفسير است. وقتي كه ما با يك متن مواجهيم و قرار است اين متن در يك فرآيندي به تفسير تبديل شود، معني آن اين است كه ما يك متن به علاوه چيزي داريم. آن چيزي كه به متن اضافه مي­شود از كجا مي­آيد؟ در واقع اين مهمترين سوالي است كه در مورد چيستي تفسير مطرح است. دو احتمال وجود دارد. يك احتمال: فرض كنيد اين عبارت رياضي 2*2*7=28. اگر كسي بگويد اين 2*2*7 را از كجا آورده­ايد، مي­گوييم ما فقط اين عبارت(28) را آناليز كرده­ايم. مولفه­هاي درون 28 را بيرون آورده­ايم و عدد ديگري را اضافه نكرده­ايم. گاهي اوقات وقتي با متن مواجه مي­شويم، اطلاعاتي را كه به صورت بسته در متن وجود دارد مي­شكافيم و بيرون مي­ريزيم. اين يك احتمال است. مثلا در برخورد با واژه­اي كه مفهوم پيچيده­اي دارد مثلا "كأنّهم حُمُر مُستَنفره. فَرَّت مِن قَسْوَرَه." قسوره يعني شير نر دونده و مهاجم. اين معاني در اين عبارت وجود دارد و ما فقط آن را بيرون ريخته­ايم. مولفه­هاي معنا را از هم جدا كرده­ايم و بيرون آورده­ايم. اين طور نيست كه در قسوره فقط معني شير وجود داشته باشد و ما مفهوم نر، دونده و مهاجم را خودمان اضافه كرده باشيم. اگر در فرآيند تفسير به اين شكل رفتار كنيم، تفسير ما از مقوله تحليل و تجزيه يك معنا به مولفه­هاي تشكيل دهنده خواهد بود و در اين فرآيند به تنها چيزي كه نياز داريم ابزارهاي تحليل است.

ابزارهاي تحليل: 1- لغت، كه شما مي­بينيد مفسرين به لغت روي مي­آورند. مثلا تفسير مجمع البيان تك تك لغات را مي­شكافد و مي­گويد كه به چه معناست. يكي از بهترين آثار قديمي كه در حوزه تحليل واژگان مطرح است مفردات راغب است. كلمه را مي­شكافد و تك تك مولفه­هاي آن را مطرح مي­كند. البته اين به معناي تاييد كل مفردات راغب نيست.

2- ابزار ديگر در حوزه تحليل، صرف و نحو است. مثلا مي­بينيد كه چطور در يك كتاب تفسيري مثل مجمع البيان يك بحث مستقل تحت عنوان اعراب در نظر گرفته شده و با استفاده از ابزار صرف و نحو فقط آيه را مي­شكافد. چيزي به آيه اضافه نمي­كند و حتي در كتابي مثل مجمع البيان بخش ويژه­اي به نام الحُجّه است كه تعليل مي­كند كه چرا اعراب آيه به اين صورت است. اينها فقط تحليل است(هر چند در قديم به اين واژه معروف نبوده).

3- مثلا در كتاب كشّاف زمخشري از ابزار بلاغت براي فرآيند تحليل استفاده مي­شود. مثلا كاربرد استعاره، مجاز، كنايه و حتي ابزارهايي چون منطق. اينها از بيرون تحليل نشده و اضافه نشده است. ما در اين فرآيندها با پديده­اي به عنوان "متن+x" مواجه نيستيم. هيچ چيزي به متن اضافه نشده است و فقط متن شكافته شده است.

اما گاهي اوقات ما در فرآيند تفسير با اين پديده مواجهيم كه چيزي به متن اضافه شده است. مطالبي در مورد متن گفته مي­شود كه در متن وجود ندارد. مثلا: "إذ قال موسي لفتاه ... " درمتن توضيحي داده نشده كه اسم اين فتاه چيست. اگر كسي بگويد اسم اين فتاه، يوشع بن نون است، اين تحليل نيست. چون با هر ابزاري فتاه را بشكافيد از درون آن اسم بيرون نمي­آيد!

شايد شما اين مسئله معروف فيزيكي را شنيده باشيد. دوستان، ثابت G درباره نيروي جاذبه زمين را مي­دانند كه در جاهاي مختلف كره زمين متفاوت است. معلمي اعلام كرد كه يك مسئله داريم. يك خرسي از ارتفاع 30 متري پرتاب مي­شود و در مدت زمان يك ثانيه به زمين برخورد مي­كند. رنگ خرس را محاسبه كنيد. 

فهرست مطالب:

تاریخ تفسیر 1

جلسه اول. 2

جلسه دوم. 20

جلسه چهارم. 34

جلسه پنجم. 45

جلسه ششم. 57

جلسه نهم. 74

جلسه دهم. 88

جلسه يازدهم. 99

تاریخ تفسیر 2

جلسه اول. 111

جلسه دوم. 124

جلسه‌ي سوم. 136

جلسه چهارم. 145

جلسه ششم. 162

جلسه هفتم. 175

جلسه: هشتم. 191

جلسه‌ي نهم. 204

جلسه دهم. 220

جلسه‌ي يازدهم. 234

جلسه‌ي دوازدهم. 248

جلسه‌ي سيزدهم(آخر ). 261