عنوان تحقیق: مقايسه اثربخشي روش‌هاي آموزشي مديريت رفتاري والدين، تنظيم كنش حافظه كاري و دارودرماني بر كاهش اختلال نارسایی توجه – فزون‌جنبشی (ADHD)

فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 235

توضیحات

اختلال نارسایی توجه – فزون جنبشی^[1](ADHD) اختلال مربوط به دوران كودكي و نوجواني است كه با نشانه‌هاي پايدار افزايش فعاليت و رفتارهاي تكانشي مشخص مي‌شود. كودكان داراي اين اختلال بيش از همسالان ديگر مشكلات تحصيلي دارند، از اجتماع طرد شده و يا دچار رفتارهاي ضداجتماعي در طي سال‌هاي مدرسه شده و با مشكلات عديده‌اي در طي سال‌هاي پس از آن مواجه مي‌شوند(سونوگا[2]، دالي[3] و تامپسون[4]، 2008).

ADHD با نشانه‌هاي رفتاري نظير بي‌توجهي، بيش‌فعالي و تكانشگري همراه مي‌باشد. هرچند اين كودكان ممكن است داراي اختلال شناختي نيز باشند كه مي‌تواند به فعاليت‌هاي روزمره زندگي مانند مدرسه و خانه تأثيرگذار باشد. كودكان داراي ADHD داراي مشكلات زير مي‌باشند:

- كاركرد اجرایي (مانند برنامه‌ريزي براي يك برنامه، ثبات كاري)

- سرعت پردازش اطلاعات (كندتر از ساير همسالان خود مي‌باشند)

- حافظه‌كاري كه اغلب به‌عنوان يك كاركرد اجرایي در نظر گرفته مي‌شود.

اين سه فرآيند بر يكديگر اثر متقابل دارند. مثلاً مشكلات حافظه‌كاري مي‌تواند بر كاركرد اجرایي تأثير گذاشته و يا سرعت پایين پردازش اطلاعات توانايي كودك را براي يادآوري و سازمان‌دهي اطلاعات كاهش دهد(تانوك[5] و چابان[6]، 2007).

مطابق طبقه‌بندی اختلالات توسط انجمن روان‌پزشکی آمریکا^[7](DSM-IV-TR)، بایستی سن شروع اختلال، کم‌تر از 7 سالگی باشد و حداقل به‌مدت 6 ماه در کودک وجود داشته باشد و در کارکردهای خانوادگی، تحصیلی و اجتماعی کودک تاثیرگذار باشد و درنهایت، این اختلال نباید در ادامه یک اختلال نفوذکننده رشد، اسکیزوفرنیا و سایر اختلالات سایکوتیک دیگر روی دهد و نیز تشخیص اختلال روانی دیگری برای آن توجیه بهتری نداشته باشد(کاپلان و سادوک[8]، 2003)

اختلال نارسایی توجه- فزون‌جنبشی(ADHD) اختلالی است که مشکلات جدی توجه، تکانشگری و فزون جنبشی را در بر می‌گیرد. این اختلال، 3 تا 5 درصد کودکان 6 تا 16 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد که میزان مذکور، این اختلال را به‌عنوان شایع‌ترین نابسامانی روانی عصبی معرفی می‌کند. هنگامی‌که کودکان مبتلا به این اختلال بزرگ‌تر می‌شوند، فزون‌جنبشی در آن‌ها کاهش می‌یابد اما مشکلات مربوط به بی‌توجهی که اغلب منجر به شکست‌های تحصیلی و شغلی می‌شود، در اکثر موارد باقی می‌ماند(کلینگبرگ[9]، 2009).

هرچند در تشخیص اختلال نارسایی توجه – فزون‌جنبشی (ADHD)، نشانه‌های رفتاری بی توجهی و یا فزون‌کنشی و تکانشگری اساس کار است. اما شواهد نشان می‌دهد که کودکان دارای اختلال نارسایی توجه – فزون‌جنبشی(ADHD)، در حوزه‌های شناختی در خانه و مدرسه ضعف دارند و توجه به آن‌ها ضرورت دارد(بیدرمن[10]، مونوتیوکس[11]، دویل[12]و همكاران، 2004).

بر این اساس، هرچند مطالعات حاکی از اثربخشی درمان دارویی در کاهش نشانگان اختلال نارسایی توجه- فزون‌جنبشی در کودکان است. اما تجربه نشان داده که در اغلب اختلالات روانی درمان‌های ترکیبی در بهبود و نگهداری سطح سلامتی در بلندمدت کارایی بهتری دارند. یکی از مشکلات بنیادین کودکان دارای اختلال نارسایی توجه- فزون‌جنبشی مشکل در توجه و تمرکز است که احتمال آن می‌رود که این کودکان در خردسالی و بزرگ‌سالی در فرآیندهای حافظه دچار نقایصی جدی باشند. تحقیقات و مطالعات حوزه شناختیو رفتاری به‌ویژه درمان‌های شناختی در زمینه حافظه کاری و مدیریت رفتاری منجر به ابداع روش‌های نوین مداخله‌ای در مراکز علمی و بالینی معتبر دنیا شد که می‌باید در درمان کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه- فزون‌جنبشی در ایران نیز مورد توجه قرار گیرد. این پژوهش در راستای گسترش روش‌های مداخله‌ای ترکیبی دارویی، رفتاری و شناختی و یا در موارد ضرورت به‌عنوان درمان جایگزین زمانی‌که کاربرد دارو مضر تشخیص داده شده، به‌منظور بررسی روش‌های دیگر کاهش اختلالات کودکان دارای اختلال نارسایی توجه- فزون‌جنبشی شکل گرفته است.

به‌طوری‌که، بیش‌تر محققان بر این باورند که درمان ترکیبی می‌تواند درمان انتخابی اختلال نارسایی توجه – فزون‌جنبشی باشد(دیاموند[13]و سیکولند[14]، 2001).

 بيان مساله:

مطابق تحقیقات انجام شده، از مشکلات بنیادی کودکان دارای اختلال نارسایی توجه- فزون‌جنبشی، بی‌توجهی و تکانشگری است،که بی‌توجهی در طول زندگی این کودکان به‌ویژه تا بزرگ‌سالی به‌عنوان متداول‌ترین مشکل در حوزه‌های شناختی بروز و ظهور می‌یابد. کودکان دارای اختلال نارسایی توجه- فزون‌جنبشی به‌دلیل نقص در توجه و عدم توانایی در تمرکز به‌راحتی دچار حواس‌پرتی شده و قادر نیستند امور خود را براساس یک نظم منطقی و تسلسلی انجام دهند. اخیراً مشخص شده که حافظه کاری در فرآیند توجه نقش اساسی دارد. همچنین مشکلات رفتاری که این کودکان در خانه با آن مواجه‌اند، خود و اطرافیان را در رنج خود شریک می‌کنند، موجب افسردگی والدین به‌ویژه مادران می‌شوند.

مساله اصلی این پژوهش این است که آیا می‌توان به شواهد تجربی کافی دست یافت که با درمان‌های غیردارویی مانند تمرین‌های حافظه کاری و یا با روش‌های آموزشی مدیریت رفتاری والدین[15]، امکان تصحیح و کاهش بسیاری از مشکلات آتی به‌ویژه مشکلات توجهی و رفتاری کودکان مبتلا به اختلالاختلال نارسایی توجه – فزون‌جنبشی را فراهم ساخت. محقق بر آن است که این روش‌ها را با هم مقایسه نموده و کارایی آن‌ها را با درمان‌های دارویی بررسی نماید. یکی از نگرانی‌های درمانگران این اختلال ادامه و توسعه برخی از نشانه‌ها مانند نارسایی توجه و مشکلات رفتاری در مراحل بعدی رشد کودکان است. شواهد نیز از این نظر حمایت کرده که در بزرگ‌سالی این کودکان نشانه‌های فزون‌کنشی کاهش یافته و نارسایی‌های توجه که ارتباط تنگاتنگی با حافظه کاری دارد، ادامه یافته یا مضاعف شده و ازطرفی مشکلات رفتاری آنان از خانه به جامعه و محیط‌های بزرگ‌تر منتقل می‌شود. همچنین براساس شواهدی دیگر درمان‌های دارویی علاوه بر مضرات جانبی بسیار، به‌تنهایی نمی‌تواند کافی باشد و نیاز به درمان‌های ترکیبی رفتاری و شناختی یا جایگزین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در مقاله‌ای که با راهنمایی مدرسه پزشکی هاروارد تهیه شد، مطالب زیر را برای تشریح بیش‌تر اختلال نارسایی توجه- فزون‌جنبشی ارایه گردید: این اختلال 10 درصد کل کودکان جهان را از خود متاثر کرده است. حدود نیمی از کودکان دارای اختلال نارسایی توجه- فزون‌جنبشی تا زمان رسیدن به سن بلوغ دارای اختلالات ناشی از این بیماری هستند. مطالعات ژنتیکی حاکی از آن است که این اختلال دارای زمینه‌های ارثی است. زمانی‌که نتیجه وراثت باشد ممکن است با مشکلات قبل از تولد یا مشکلات ناشی از زودرسی همراه باشد. از یک دیدگاه ملکولی تا چرخه کاته‌کول‌آمیني^[16] یا اختلال در عملکرد انتقال‌دهندگان عصبی دپامینی[17]، تحقیقات درمانی نشان داده که درمانگری‌های سنتی طولانی‌اثر مانند درمان با متیل‌فدیت[18] (ریتالین[19]) یک درمان موثر و ایمن بوده مخصوصاً زمانی‌که با درمان‌های مداخله‌ای رفتاری همراه باشد(بیدرمن^[20]و فارایون[21]، 2005).

اين اختلال نقايص قابل توجهي در زندگي روزمره ايجاد مي‌كند و علاوه بر علايم اصلي خود كه شامل پرتحركي، تكانشگري و نارسایی توجه مي‌باشد، نقايصي در حوزه‌هاي تحصيلي بين‌فردي و اجتماعي نيز ايجاد مي‌كند كه اغلب تا بزرگ‌سالي ادامه مي‌يابد(باركلي[22]، 2003).

اگرچه کودکان بزرگ‌تری که به اختلال نارسایی توجه – فزون‌جنبشي مبتلا می‌شوند، از نظر بروز رفتارهای مجرمانه و سوءمصرف مواد در ریسک بالاتری قرار دارند، محققان دریافته‌اند والدین این کودکان در بروز این رفتارها مؤثر هستند. افسرده بودن مادر در سنین اولیه رشد این کودکان بزرگ‌ترین عامل این مشکلات رفتاری می‌باشد ازطرفی نقش والدینی مثبت در سنین ابتدایی می‌تواند منجر به محافظت کودک در برابر این عامل ریسک باشد(کرونیس[23] و همكاران،2007).

والدین کودکان دارای اختلال نارسایی توجه – فزون‌جنبشي به‌طور نسبی بیش از والدین کودکان سالم، فشار روانی و افسردگی را در سابقه خود دارند. این والدین دارای اعتماد به‌نفس پایین‌تری بوده‌اند(جان استون[24] و مش، 2001). برای مثال 40 درصد از مادران کودکان دارای دارای سابقه تشخیصی افسردگی حاد بوده‌اند(کرونیس، لاهی^[25]، پلهام^[26]، کیپ^[27]، بایومان^[28]ولی^[29]، 2003).

درمان‌هایی براساس مطالعات مبتنی بر شاهد برای اختلال نارسایی توجه – فزون‌جنبشي کشف شده است. یکی از این درمان‌ها تغییر رفتار است(آموزش رفتاری والدین و مداخلات رفتاری در مدرسه)، دارودرمانی و ترکیبی از دارودرمانی و مداخلات رفتاری. هنگامی‌که هر دو روش دارودرمانی و رفتاردرمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به‌طور قطع نمی‌توان والدین را به‌عنوان افراد دارای سلامت روان در نظر گرفت(کرونیس، چاکو[30]، فابیانو[31]، ویمبز[32]و پلهام، 2004).

بررسي‌هاي انجام شده اثربخشي داروها را بر عملكرد مدرسه، تعاملات اجتماعي و علايم رفتاري نشان داده‌اند. اما والدين و پزشكان به عوارض داروها و تأثير بلندمدت آن خوش‌بين نيستند. ازسوي ديگر، مشكلاتي در بدو تجويز داروها پديد آمده است(سونوگا و همكاران، 2001). علاوه بر اين اگرچه درمان دارويي به بهبود عملكرد روزانه كودكان نارسایی توجه – فزون‌جنبشی كمك مي‌كند، ولي اگر به‌تنهايي به‌كار رود، در بهبود درازمدت بيماران اثر كمي دارد. بنابراين، روش‌هاي درماني ديگري ازجمله آموزش والدين، درمان‌هاي شناختي ـ رفتاري و روش تعديل رفتار مورد توجه قرار گرفته است(ناتان[33]، 1992). مداخله در سطح خانواده در مورد كودكان و نوجوانان مبتلا به نارسایی توجه – فزون‌جنبشی، به‌علت مشكلات متعدد اين بيماران بااهميت است. از آن‌جا كه والدين معمولاً از اداره اين كودكان اظهار عجز مي‌كنند، بنابراين پاره‌اي از محققان برنامه‌هاي آموزشي خاصي براي افزايش توانايي والدين براي قبولاندن ديدگاه خود به فرزندان‌شان و متقاعد كردن آن‌ها تدارك ديده‌اند(باركلي، 1990).

ما این فرضیه را که شرکت مادران كودكان و نوجوانان مبتلا به نارسایی توجه – فزون‌جنبشی در برنامه سازگاری با افسردگی[34] (CWDC) می‌تواند باعث بهبود نتایج در چهار حیطه زیر گردد مورد آزمون قرار دادیم:

عملکرد مادری؛

انتظارات مادران و تاثیر آن بر رفتار کودکان؛

مادر فرزندی - فرزند مادری؛

گزارش معلمان و خانواده پیرامون مشکلات رفتاری ظاهر شده کودکان.

 

[1]- Attention-deficit hyperactivity disorder

[2]- Sonuga

[3]- Daley

[4]- Thompson

[5]- Tannock

[6]- Chaban

[7]- Diagnostic and Statistical Menual Disorders IV – Text Revised

[8]- Kaplan & Sadock

[9]- Kelingberg

[10]- Biederman

[11]- Monuteaux

[12]- Doyle

[13]- Diamond

[14]- Siqueland

[15]- Bhavior Management Training

1- Catecholaminergic

2-Neurotransmitter dopamine

3- Methylphenedate

4- Ritalin

5-Biederman

6-Faraone

7- Barkley

[23]- Chronis

[24]- Ston&mash

[25]- Lahey

[26]- Pelham

[27]- Kipp

[28]- Baumann

[29]- Lee

[30]- Chacko

[31]- Fabiano

[32]- Wymbs

[33]- Natan

[34]-Coping With Depression Course

منابع فارسی

 - اشتاین برگ واتمر سیگفرید (1387). نوروفیدبک افقی تازه به درمان کم توجهی/ بیش فعالی. ترجمه علیرضا رستمی و علی نیلوفری .تهران: انتشارات تبلور.

- احسان منش، مجتبی(1372).کارورزی والدین کودکان مبتلا به اختلالت سلوکی. دانشگاه علوم دانشگاه علوم پزشکی وخدمات بهداشتی – درمانی ایران.

- ایزاک، استفان(1380). راهنمای تحقیق وارزشیابی در روانشناسی و علوم تربیتی.ترجمه علی دلاورتهران: انتشارات ارسباران.

- حبراني. پريا، علاقبند راد. جواد و محمدي. محمدرضا (1382). اختلال‌هاي روان‌پزشكي در خانواده كودكان مبتلا به كمبود توجه- بيش‌فعال. مجله انديشه و رفتار. سال نهم/ شماره 1/ تابستان 1382.

- خررازی، سید کمال و دولتی ،رمضان (1388). راهنمای روانشناسی شناختی وعلوم شناختی.تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی و پژوهشکده علوم شناختی.

- خوشابی، کتایون(1381). بررسی میزان شیوع اختلال بیش فعالی ونقص توجه واختلالات همراه آن در دانش آموزان مقطع ابتدایی شهر تهران. دانشگاه علوم پزشکی ایران.

-دادستان، پریرخ.(1386). روان شناسی مرضی تحولی از کودکی تا بزرگسالی.(جلد دوم)، تهران: انتشارات سمت.

- دلاکاتو،کارل اچ.(1371). شیوه ای نو در درمان اختلال خواندن. ترجمه فاطمه سرحدی زاده تهران : انتشارات رشد.

- دلاور، علی (1374). مبانی نظری وعملی پزوهش درعلوم انسانی اجتماعی.تهران: انتشارات رشد.

- دلاور، علی (1384). احتمالات وآمار کاربردی در روانشناسی وعلوم تربیتی .تهران: انتشارات رشد.

- دلاور، علی (1384). روش تحقیق روانشناسی و علوم تربیتی.تهران: انتشارات ویرایش.

- دهگانپور، محمد (1377). بررسی کارآیی خانواده های کودکان دچار اختلال سلوک وبهنجار وتاثیر